Kościół ewangelicko-augsburski Parafia Wniebowstąpienia Pańskiego

Opis

Pierwsze wzmianki o ewangelikach w okolicy Częstochowy pochodzą z końca XVIII wieku. Jednak dopiero w roku 1802 na północ od Częstochowy powstała pierwsza ewangelicka kolonia tkaczy z Niemiec. Początkowo nazywała się ona Hilbach, a następnie Czarnylas. Opiekę duszpasterską nad czarnoleskimi ewangelikami sprawowali początkowo kapelani wojsk pruskich, a następnie duchowni ze Śląska, przede wszystkim z Tarnowskich Gór. Po powstaniu w roku 1820 parafii ewangelickiej w Wieluniu, ewangelicy z Czarnegolasu udawali się tam na nabożeństwa. Po wybudowaniu, dzięki zapomodze cesarza rosyjskiego Aleksandra I (1777-1825), w roku 1822 domu modlitwy w Czarnymlesie, nabożeństwa odprawiali w nim dalej księża dojeżdżający z Wielunia. W roku 1848 Czarnylas stał się filiałem parafii wieluńskiej z własnymi księgami stanu cywilnego.

W roku 1852 rozpoczęto odprawianie nabożeństw w mieszkaniu prywatnym w Częstochowie. W tym samym roku przeniesiono siedzibę filiału z Czarnegolasu do Częstochowy. Decyzja ta podyktowana była m.in. tym, że po wybudowaniu po wybudowaniu Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej nastąpił szybki rozwój przemysłu w Częstochowie i związany z tym napływ nowych ewangelików, tak robotników, jak i pracowników administracji państwowej. W roku następnym opiekę duszpasterską nad filiałem częstochowskim przejął od księdza Edwarda Lembke z Wielunia, ks. Ludwik Muller (1825-1907) z Piotrkowa Trybunalskiego. Za jego administracji filiałem częstochowskim, w dniu 8 lipca 1860 poświęcono cmentarz ewangelicki w Częstochowie, a w roku 1868 uzyskano zezwolenie na otwarcie szkoły ewangelickiej. Jednak dopiero po dwóch latach Jan Baum otrzymał nominację na pierwszego nauczyciela w tej szkole.

W latach 1870-1880 nabożeństwa odbywały się w domu modlitwy w alei Najświętszej Marii Panny nr 14. W dniu 8 października 1891 roku superintendent generalny ks. Paweł von Everth poświęcił dom modlitwy w Częstochowie przy ul. Ogrodowej 8 . Dom ten wybudowany został przy pomocy Konsystorza Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego i Związku Gustawa Adolfa z Lipska. Organista Eckert odprawiał w nim nabożeństwa czytane po niemiecku, a raz w miesiącu przyjeżdżał ksiądz z Piotrkowa Trybunalskiego.

W roku 1901 filiał częstochowski liczył 799 dusz. W tym roku ogólne zebranie zborowników uchwaliło, aby filiał przekształcić w samodzielną parafię i wybudować odpowiedni kościół. Uchwałę tę poparł superintendent generalny ks. Karol Gustaw Manitius. W roku 1905 władze rządowe zgodziły się na utworzenie w Częstochowie parafii ewangelickiej. Stało się to faktem w dniu 22.06.1905 r. Administratorem był w tym czasie ks. Jan Buse z Piotrkowa Trybunalskiego. W roku 1909 ukonstytuował się komitet budowy kościoła. W dwa lata później sprzedano plac przy ul. Ogrodowej, gdzie znajdował się dotychczasowy dom modlitwy i zakupiono plac przy ul. Centralnej (obecnie ul. Śląska). W roku następnym, dnia 06.06.1912, dokonano poświęcenia kamienia węgielnego pod obecny kościół ewangelicki w Częstochowie. W tym samym roku, w dniu 23 lipca, wybrany został pierwszy proboszcz parafii częstochowskiej - ks. Leopold Wojak. Parafia liczyła wówczas 1850 dusz. Aktu poświęcenia kościoła dokonał w dniu 8 grudnia 1913 roku ks. bp dr Juliusz Bursche w asyście 22 księży. W ciągu półtora roku powstała wielka budowla neogotycka, na swój sposób monumentalna, z ostrą w kształcie i zaznaczającą się w okolicy wieżą. W oknach od strony południowej umieszczone były witraże przedstawiające Narodzenie, Chrzest i Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Nowo wybudowany kościół stanowił przeciwwagę dla istniejących już i wznoszonych w tym samym czasie katolickich budowli sakralnych. Budynek kościelny szczęśliwie przetrwał zawieruchy wojenne, choć zarówno podczas I, jak i II wojny światowej pozbawiony został dzwonów, zarekwirowanych na potrzeby wojenne. Ponadto w styczniu 1945 roku, w czasie wybuchu amunicji, zniszczeniu uległy witraże.

Ks. Leopold Wojak pełnił urząd proboszcza w parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Częstochowie od roku 1912 do roku 1953. Podczas jego duszpasterzowania powstała szkółka niedzielna a nauka religii odbywała się w szkołach, powstał komitet pań opiekunek, przytułek dla starców, chór kościelny i związek młodzieży ewangelickiej. W dniu 25.01.1931 r. poświęcona została plebania z kaplicą na parterze. Po Powstaniu Warszawskim na plebani częstochowskiej przebywało wielu przedwojennych duchownych oraz świeckich działaczy ewangelickich. Tutaj ukonstytuowały się pierwsze powojenne tymczasowe władze Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce.

W latach 60. XX wieku dokonano gruntownego remontu wieży i części murów kościoła, odmalowano wnętrze świątyni i zawieszono dwa nowe dzwony. W roku 1990 zakończono wymianę pokrycia dachu i wieży kościelnej z dachówki na blachę miedzianą. W roku 1992 odnowiono wnętrze i wymieniono stare ławki - niszczone przez korniki - na nowe. W 2000 roku przeprowadzono osuszanie kościoła, remont części elewacji oraz wieży. W roku 2002 kościół został wewnątrz wymalowany, według projektu kolorystycznego art. plastyka Wojciecha Białka. W roku 2003 zabrzmiały w kościele po raz pierwszy w jego historii sześciogłosowe organy piszczałkowe, które dotychczas służyły w kaplicy ewangelickiej w Siemianowicach Śląskich. Od początku lat 90. do chwili obecnej, w kościele odbywają się koncerty, m.in. w ramach Festiwalu Muzyki Sakralnej "Gaude Mater". W roku 2008 miała miejsce w kościele światowa prapremiera sztuki "Tygiel" autorstwa Leszka Mądzika.

Teren na cmentarz ewangelicki w Częstochowie parafia otrzymała już w roku 1853, choć oficjalne poświęcenie nastąpiło dopiero w dniu 8 lipca 1860 r. Już w roku 1898 część cmentarza wcielono do powstającego cmentarza prawosławnego. Starania o odzyskanie tej części trwały aż do roku 1921. W roku 1939 poświęcona została na cmentarzu kaplica-grobowiec rodziny Steinhagenów. Na cmentarzu pochowani są m.in.: pierwszy proboszcz - ks. Leopold Wojak (zm. 1962), burmistrz Częstochowy - Ignacy Berneck (zm. 1918), artysta teatrów stołecznych - Henryk Marx (zm. 1904), aktorka - Maria Murawska-Czaderska (zm. 1986), budowniczy kościoła częstochowskiego Ludwik Buhle (zm. 1961), rosyjski generał Wittek de Witte (zm. 1901). Na cmentarzu znajdują się także symboliczne groby ewangelików częstochowskich zamordowanych w obozach koncentracyjnych lub tragicznie zmarłych podczas II wojny światowej.